De Stinzentuin Mildenburg ligt in het Mildenburgbos, direct

achter de Donselaer in Oostvoorne. Vrijwilligers zorgen voor

het nodige onderhoud van deze prachtige plek op het

voormalige Landgoed Mildenburg.

Het woord stins komt uit het Fries en betekent stenen huis. In

vroeger tijden waren die stinzen van adellijke of aanzienlijke

families die veelal landgoederen bezaten. Het woord

stinzenplant is waarschijnlijk voor het eerst gebruikt in 1932

door de heemkundige Jacob Botke. Hij werd geïnspireerd door

de naam stinzeblomkes, die de bevolking van het dorp

Veenwouden gaf aan het Haarlems klokkenspel, dat aldaar

rondom de Schierstins groeide. Na 1950 raakte de term

stinzenplanten in heel Nederland in gebruik.

Stinzenplanten worden niet alleen op landgoederen in

Friesland gevonden, maar ook veel in Groningen en Utrecht en

langs de Hollandse en Zeeuwse binnenduinrand. Een aardige

definitie van stinzenplanten is die van de Friese kenner Douwe

van der Ploeg. Voor hem zijn stinzenplanten “planten die men

aantreft op plaatsen die vanouds gehoord hebben bij stinzen

of states, buitenplaatsen, oude boerderijen, enz. en die buiten

die terreinen in dezelfde omgeving niet in het wild

voorkomen”. In de regel gaat het om soorten met opvallende

bloemen, die vroeger op landgoederen zijn uitgeplant en

vervolgens zijn verwilderd en ingeburgerd.

Stinzenplanten zijn over het algemeen planten die in

Nederland niet inheems zijn, ofwel planten waarvan het

verspreidingsgebied nog juist binnen ons land valt, met

natuurlijke standplaatsen die beperkt zijn tot bijvoorbeeld het

uiterste zuiden of oosten. Het land van oorsprong van veel

soorten ligt behoorlijk ver hier vandaan. Hieronder staan

enkele voorbeelden van stinzenplanten met hun gebied van

herkomst:

-Winterakoniet

Midden- en Zuidoost Europa

-Holwortel

Centraal- en Zuid-Europa

-Krokus

Alpen, Pyreneeën, Balkan

- Sneeuwklokje

Zuid-Europa

-Bostulp

Zuidoost-Europa

-Wilde hyacint

Groot-Britannië en een smalle

kuststrook van West-Europa, in onze

duinen hier en daar als wilde plant.

Onze stinzenplanten zijn grotendeels voorjaarsgeofieten, dat

wil zeggen ze bloeien in de vroege lente. In de zomer en de

winter overleven ze door hun ondergrondse delen: een knol

(b.v. Krokus, Vingerhelmbloem, Holwortel), een bol (b.v.

Bostulp, Sneeuwklokje, Wilde hyacint) of een wortelstok (b.v.

Winterakoniet, Gele anemoon). Dit soort planten hoort thuis in

bossen, waar ’s zomers weinig licht is. Na de vroege bloei

sterven de bovengrondse delen af zodra de bomen hun volle

bladerdek hebben. Voorjaarsgeofieten hebben dus slechts een

korte vegetatieperiode. Voordat de bomen in blad komen en

het licht wegnemen, moeten ze groeien, bloeien, vruchtzetten

en reservevoedsel vergaren in knol of bol. Om dit mogelijk te

maken moet de bodem voedselrijk zijn, de grond los en luchtig

en in het voorjaar vochtrijk, maar niet te nat.

Op het Landgoed Mildenburg is vroeger nooit een tuin met

stinzenplanten geweest. Dit in tegenstelling tot veel andere

landgoederen in de binnenduinrand van Holland en Zeeland.

In 1993 startte Rein Ram met de aanleg van een stinzentuin in

het Mildenburg, op een met ruigtekruiden overwoekerd stukje

landgoedbos direct achter de Donselaer. De Stinzentuin

Mildenburg wordt daarom ook wel Reiniers Hof genoemd.

Vroeger waren op deze plaats volkstuinen. Later heeft Cees

Sipkes hier zijn bijzondere planten opgeslagen.

De Stinzentuin Mildenburg wordt beheerd en vrijwel elke

maandagmiddag onderhouden door vrijwilligers van het Zuid-

Hollands Landschap. De vrijwilligersgroep staat onder leiding

van René Vervoort en bestaat verder uit Corrie Engelblik,

Michael van der Kaaij, Peter Moree en ikzelf. Fotografie,

website en Facebookpagina worden verzorgd door Jan

Engelblik.

Zoals in vrijwel elke tuin bestaat het onderhoud in de

Stinzentuin voornamelijk uit wieden, wieden en wieden.

Daslook en Bonte gele dovenetel zijn weliswaar

stinzenplanten, maar zij zijn zo succesvol in Reiniers Hof, dat

zij voortdurend bestreden moeten worden, om zodoende

andere stinzenplanten als Bosanemoon, Vingerhelmbloem,

Holwortel, Oosterse anemoon, Sneeuwroem, Stengelloze

sleutelbloem, Wilde narcis, Boerenkrokus, Sneeuwklokje,

Winterakoniet en Gevlekte dovenetel een kans te geven. Soms

neemt het wieden grote vormen aan: begin januari hebben wij

een bijna 20 meter hoge spar omgezaagd en afgevoerd, omdat

deze in winter en voorjaar teveel licht tegenhield, waardoor in

een deel van de tuin nauwelijks stinzenplanten konden

groeien. Ook dronk de boom ‘s zomers meer water dan goed

was voor de omliggende delen van de tuin.

En natuurlijk wordt er zo nu en dan ook ‘opbouwend werk’

verricht. Ieder jaar in november planten wij enkele duizenden

nieuwe bollen, knollen en stukjes wortelstok, in de hoop dat

de tuin het volgende voorjaar nog uitbundiger zal bloeien.

Helaas is dit laatste niet altijd het geval. De grond in de tuin is

relatief arm voor stinzenplanten. Ook leven in het

Mildenburgbos veel muizen en reeën die graag een bolletje of

bloemetje lusten. Bostulpen, die in Friesland op vele plaatsen

met honderden uitbundig bloeien, lijden bij ons slechts een

kwijnend bestaan. Maar ik ken geen andere stinzentuin waar

de variatie aan stinzenplanten zo groot is als in de Stinzentuin

Mildenburg. Naast de hiervoor al genoemde soorten staat er

ook Blauwe anemoon, Bonte krokus, Eenbes, Gevlekt

longkruid, Gevlekte aronskelk, Herfsttijloos, Italiaanse

aronskelk, Kievitsbloem, Lenteklokje, Trompetnarcis, Slanke

sleutelbloem en nog meer…

Ik houd van de felle kleuren van de bloeiende stinzenplanten

in het vroege voorjaar. In het late voorjaar bloeien er minder

planten, maar zorgt het gedempte licht onder de bomen voor

een prachtige sfeer. Ontspannen vanaf het bankje uitkijken

over de tuin geeft dan een heerlijke beloning voor al het

maandagmiddagwerk.

Wil je meewerken in de Stinzentuin? Kom langs op

maandagmiddag! Wil je meekijken op afstand?

Er is een website www.stinzentuin-mildenburg.nl en

Stinzentuin Mildenburg is ook te vinden op Facebook. Maar

het allermooiste is natuurlijk: ga naar de tuin en geniet!

Erik de Boer